‘Ik wilde eigenlijk acteren’ bekent ze. Ze is Loopbaanbegeleider voor het MBO. Ze heeft altijd gewerkt met jongeren. Ze komt hen meestal tegen als ze op een kruispunt in het leven staan en zoekende zijn. Ze mogen haar alles vertellen en ze luistert. ‘Wat ik probeer, is echt stil te zijn. Ik leer hen pas kennen als ze zelf vertellen. Als ze zich veilig voelen, durven ze meer van zichzelf te laten zien. Op het moment dat je met je vingertje gaat wijzen of als ze het gevoel hebben dat je niet oprecht bent, ben je ze kwijt’. Iedere begeleider heeft z’n eigen manier van benaderen. Die van Sonia is met heel veel liefde, positiviteit en geduld. Een leerling overviel haar een keer tijdens een groepsles met ‘mevrouw, als u onze moeder was, was u dan ook zo lief voor ons?’
Sonia werd stil. Ze besefte opeens dat zij zich meer kon permitteren dan een vader of moeder. Zij begeleidt vanaf de zijlijn. Ze legt het meisje uit dat ze juist door die afstand een open gesprek kan voeren. En dat geldt misschien voor beide kanten. Wat ze vaak tegen komt zijn typische jongerendromen met geld en roem. En dat is niet eens gek, omdat jongeren op die leeftijd zichzelf spiegelen aan de wereld om hen heen. Ze realiseert zich in welke levensfase ze zich bevinden. Een die meer gericht is op henzelf. ‘Dus wie ben ik. En nog niet eens wat wil ik. Daar moeten ze over nadenken, omdat wij dat van ze vragen en heel gek, vaak weten ze dat wel. Waar hun hart ligt’.
‘ …vaak weten ze dat wel. Waar hun hart ligt.’
Sonia vond het als kind al leuk om rollenspellen te spelen. De rol van juf was haar favoriet. Misschien kwam het omdat ze tegenover haar eigen basisschool woonde en tijdens het spelen in de klaslokalen naar haar collega’s kon kijken. Haar eigen klasje bestond uit haar verzameling poppen en knuffels. Dat ze alleen speelde was ook uit nood geboren. Ze was een sleutelkind in de jaren 80. Vanaf haar 6e jaar moest ze na schooltijd direct oversteken en naar huis. Er mochten geen andere kindjes mee en als er werd aangebeld, deed ze niet open. Ze moest netjes wachten, totdat haar ouders thuis kwamen van het werk. Haar boterhammetje smeerde ze zelf en ondertussen gaf ze les aan haar kinderen in de speelkamer. Het ontbrak haar aan niks. Op zaterdag ging ze naar de Portugese school en op woensdag naar taekwondo. Het huis schitterde door haar poetsgrage moeder en de koelkast was altijd vol. Maar haar ouders werkten allebei veel. Zij waren als twintigers uit Kaapverdië gekomen, voor een beter leven. Haar vader werkte bij de Shell in de Botlek. Niet op kantoor in kostuum, maar in de buik van lege opslagtanks in z’n oliepak. Haar moeder werkte jarenlang bij wasserette Bonbeek. Voor dag en dauw verlieten ze elke dag het huis. Allebei gefocust op werk en de toekomst. De basisschooltijd was voor Sonia een fijne tijd. Toen ze wat ouder werd, mocht ze wat vaker buiten spelen na schooltijd. Nog wel met sleutel om haar nek.
Volgens de citotoets kon ze naar de Mavo, maar haar ouders stuurden haar liever naar de LEAO. Een administratieve praktische opleiding waarmee je direct een baan kon vinden. Sonia luisterde. Ze was verder een onbezorgde puber. Ze had niks met groepjes die anderen buiten sloten. Sonia speelde met iedereen. Kinderen die gepest werden, nam ze in bescherming en daar was niet iedereen fan van. Op een dag kwam een boodschapper haar in de pauze waarschuwen ‘ze gingen haar in elkaar slaan’. Sonia keek naar de leegte achter de boodschapper en vroeg kalm ‘waar zijn ze dan?’ Het was nooit tot een confrontatie gekomen. Waarschijnlijk wist iedereen dat Sonia nog steeds op taekwondo zat en met haar zwarte band bezig was. Na de LEAO ging ze tot grote teleurstelling van haar moeder naar de modevakschool. Haar moeder naaide zelf kleding voor de hobby en was bang dat Sonia er niks mee kon verdienen. Sonia ging twijfelen en stopte na een jaar. Een vriendin ging MBO Social Work doen en Sonia leek het ook wel wat. Na haar diploma ging ze aan de slag als consulent voor ouderen bij de Wet Voorziening en gehandicapten. In deeltijd probeerde ze eerst nog een jaar Journalistiek en daarna Cultureel Maatschappelijke vorming. Na haar propedeuse werd ze Jongerenconsulent bij het CWI.
Daar ontdekte ze dat ze makkelijk contact kon leggen met jongeren. Ze was toen zelf best jong. Ze is inmiddels meerdere werkplekken en vijfentwintig jaar verder. Een loopbaan die ze van te voren niet had bedacht of bewust had gekozen. ‘Die kids hebben mij gekozen.’
‘Die kids hebben mij gekozen.’
Ze sprak een keer een jongen die niet wist wat hij wilde doen. Toen ze aan hem vroeg wat hij graag in zijn vrije tijd deed, bleek dat hij graag in de keuken stond. Lekkere recepten bedenken en achter het fornuis staan. Sonia noemde de koksopleiding. Hij wist niet van het bestaan af en dat een leven als kok tot de mogelijkheden zou behoren. Hij werd nieuwsgierig, maar hij had nog wel een andere drempel die hij moest nemen. Hoe zou hij zijn ouders overtuigen van dit nieuwe pad in zijn leven? Want zij hadden iets anders in gedachten voor hem. Net als de ouders van Sonia zagen zij liever een praktische opleiding met hogere kansen op een vaste baan en zekerheid. ‘Ik probeer dat ook ouders mee te geven, om samen met je kind te ontdekken wat voor mens het is. Iemand die graag met z’n handen werkt, past misschien niet op een commerciële opleiding. En een creatieveling houdt weer van andere dingen dan een ondernemend of een sociaal kind.’ Sonia beseft zich dat jongeren best op een jonge leeftijd gedwongen worden een keuze te maken. Maar los van de enkeling die op z’n 9e al weet wat hij wil worden, ontvouwt voor het gros van de samenleving het leven zich onderweg.
Ze neemt zichzelf vaak als voorbeeld in een gesprek. Dan vertelt ze dat ze rond haar 30e een tijdje fulltime actrice en trainingsacteur is geweest. Ze had er een paar bijrollen aan overgehouden, maar merkte dat ze zelf niet paste in het TV-wereldje en het freelancen. Ze kijkt er niet met weemoed naar terug. Ze heeft het gewoon uitgeprobeerd. Mode is nog steeds wel onderdeel van haar leven, maar dan in de privésfeer. Elke dag trekt ze aan wat ze leuk vindt. ‘Elke dag is een feestje.’ En ze is nooit uitgeleerd. Ze heeft een paar jaar geleden nog een post-HBO Jongerencoach afgerond. ‘Als je op zoek gaat naar kennis, vind je vanzelf wel een plek waar je iets kan leren wat je zelf interessant vindt.’
Waar Sonia bij helpt, is naar jongeren te luisteren, te ondersteunen bij een keuze die op dat moment bij hun leven past, bewust te maken dat werken toch echt bij een volwassen leven hoort. En dat een loopbaan niet vast staat. Maar ze stimuleert hen ook om dingen uit te proberen, nieuwsgierig te blijven naar zichzelf en de wereld.
‘Neem het serieus, maar niet te serieus. Het leven kan nog alle kanten op gaan.’
In de stad gaan we op in de anonimiteit. Iedereen leeft z’n eigen leven, maar samen maken we Rotterdam. Maar met wie maak ik samen Rotterdam? In 2023 interview ik iedere maand een Rotterdammer. Dan praten we een beetje over het leven, over anderen op weg helpen, een mooie anekdote over het oude Rotterdam of een uit de hand gelopen hobby. Sonia Fortes Carvalho is voor mij niet anoniem meer. Ik ken haar eigenlijk al een tijdje, dus ik speel een beetje vals. Haar loopbaan heb ik van dichtbij meegemaakt, maar haar missie vind ik hoopgevend voor de toekomst. Mensen die omkijken naar andere mensen.